Verschillende plaatsen in het gebied dat wij nu Nederland noemen, kregen stadsrechten in de Middeleeuwen. Het stadsrecht werden door landsheren uitgegeven en vastgelegd op papier. Er waren verschillende soorten landsheren, zoals graven, bisschoppen en hertogen.
Wanneer de plaatsen hun loyaliteit aan de landsheer toonden, kregen zij met het stadsrecht exclusieve privileges. Deze privileges liepen uiteen van het organiseren van markten tot het bouwen van een stadsmuur. Ook resulteerde het stadsrecht in het introduceren van een eigen munt. Daarnaast kon een stad de kas gaan spekken, door het heffen van tol.
Welke privileges kreeg een stad met stadsrechten?
Dankzij de rechten die de landsheer aan een plaats gaf, konden deze plaatsen uitgroeien tot het middelpunt van de handel. De opbrengsten hiervan waren niet enkel voor de stad en diens inwoners. Ook de landsheer zelf profiteerde van het door hem uitgegeven stadsrecht. Zo betaalden kooplieden belasting over hun omzet.
Naast het recht op een stadsbestuur, eigen wetgeving en het recht voor het heffen van belasting, waren er verschillende privileges waar een stad met stadsrechten gebruik van maakte:
- Marktrecht
- Tolrecht
- Muntrecht
- Waagrecht
- Stadsmuren
Stadsrechten in Nederland
De eerste stad in het gebied dat wij nu Nederland noemen, was Stavoren. In 1061 kreeg Stavoren deze rechten. De laatste keer dat deze rechten werden uitgegeven was in 1586. Het Noord-Brabantse Willemstad heeft toen als laatste Nederlandse stad de rechten verkregen. Naast de rechten voor een stad, waren er ook landrechten te verkrijgen. Zo gaven de graven van Holland het landrecht aan Kennemerland. Maar het stadsrecht ging doorgaans voor het landrecht.
Zowel de steden als de landsheren profiteerden van het stadsrecht. De stad kwam tot ontplooiing door de economische en politieke groei, terwijl de landsheer hieraan meeverdiende. In de 19e eeuw verdwenen de rechten en privileges van de steden. Dit kwam door de introductie van de Grondwet in 1848. Hieruit kwam de Gemeentewet voort, waardoor de stadsrechten sinds 1851 geen waarde meer hadden.
Wat kan je tegenwoordig zien van de stadsrechten?
Steden creëerden hun eigen stadswapens, waarmee zij pronkten op officiële documenten en vlaggen. Ook werden er stadspoorten en -muren gebouwd, die symbool stonden voor de verkregen rechten. Vandaag de dag worden de stadswapens nog steeds met trots getoond. Dit symbolische teken zorgt voor het historische karakter van een stad. Naast de historische bouwwerken, zijn stadswapens een onderdeel van het stedelijk imago.
Ook de stadsmuren en stadspoorten zijn bouwwerken, waar steden trots op zijn. Tegenwoordig worden deze bouwwerken als zeer belangrijk onderdeel van de stad gezien, omdat het kenmerken van de historie zijn. Hierdoor worden de historische bouwwerken onderdeel van de citymarketing van steden.
Verder lezen
De volgende onderwerpen hebben we voor je onderzocht: Wat is een rechtbank, Wat is het gezagsregister en wat houdt bewindvoering in. Veel leesplezier.
